Հայաստանի Կենտրոնական բանկը զգուշացնում է անշարժ գույքի շուկայում ձևավորվող համակարգային ռիսկերի մասին՝ պայմանավորված հիփոթեքային պահանջարկի կտրուկ աճով, գների կրկնապատկմամբ և սպասվող հարկային փոփոխություններով։
Վերջին տարիներին, հատկապես Երևանում, նորակառույց բնակարանների շինարարությունն ու վաճառքն աճել են աննախադեպ տեմպերով։ Պատճառը հիմնականում հիփոթեքային խթաններն են՝ մասնավորապես անհատական եկամտահարկի վերադարձը նոր բնակարան գնելու դեպքում։ Այս ծրագրի շնորհիվ 2024 թվականին հիփոթեքային վարկավորման ծավալը աճել է 37.4%-ով, գերազանցելով 1.12 տրիլիոն դրամը (մոտ 2.9 միլիարդ դոլար)՝ դառնալով վարկային համակարգի ամենաակտիվ սեգմենտը։
Սակայն 2025 թվականից իրավիճակը կարող է փոխվել։ ԿԲ-ն հիշեցնում է, որ Երևանում նորակառույցների գծով հարկային արտոնությունները դադարելու են գործել, ինչն արդեն 2024 թվականի վերջին բերել է պահանջարկի արհեստական աճի՝ մարդիկ շտապում են օգտվել գործող արտոնությունից։
Միևնույն ժամանակ, բնակարանների գները վերջին 10 տարվա ընթացքում գրեթե կրկնապատկվել են՝ 1 քմ-ի միջին արժեքը մոտ 280 հազար դրամից հասել է 460 հազարի։ Սա, ԿԲ-ի գնահատմամբ, գերտաքացման նշան է, երբ գները առաջ են անցնում վճարունակ պահանջարկից։
Բանկը մտահոգված է՝ եթե մակրոտնտեսական պայմանները վատթարանան կամ պահանջարկը նվազի, հնարավոր է հիփոթեքային վարկերի չվճարումներ, ինչը կարող է բացասաբար անդրադառնալ ողջ ֆինանսական համակարգի վրա։ ԿԲ-ի կանխատեսմամբ, հնարավոր կորուստները կարող են կազմել բանկային ակտիվների 1.85%-ը, այսինքն՝ շուրջ 390 միլիոն դոլար։
Նման ռիսկերին դիմակայելու համար կարգավորիչը որոշել է 2025 թվականի մայիսից հակացիկլային բուֆերը բարձրացնել՝ 1.5%-ից հասցնելով 1.75%-ի։ Սա նշանակում է, որ բանկերն այժմ պարտավոր են ավել ռեզերվներ կուտակել՝ վարկային ցնցումներին դիմակայելու նպատակով։
«Մենք ուշադիր հետևում ենք շուկայի զարգացումներին և անհրաժեշտության դեպքում պատրաստ ենք արձագանքել՝ կանխելու համար համակարգային վտանգների խորացումը», — նշված է ԿԲ հայտարարությունում։
Այս ամենի ֆոնին, թեև շուկան շարունակում է ակտիվ մնալ, աճող ռիսկերն ու սպասվող փոփոխությունները շեշտում են՝ խելամիտ վարկավորման և պատասխանատու ներդրումների կարևորությունը՝ ինչպես քաղաքացիների, այնպես էլ կառուցապատողների ու բանկերի համար։
